Clair de Lune

Quyển sách nào khiến bạn cảm thấy giá như nên đọc sớm hơn? Đối với tôi là quyển này.

Tôi biết đến quyển này vào năm 2021 trong một tập podcast của anh Hiếu TV được một người anh giới thiệu. Thời đó vẫn còn mơ mộng và nhân sinh quan còn hạn hẹp lắm nên chỉ nghe cho biết vậy thôi. Khó có thể tin được giờ đây, tôi – một đứa suốt mười mấy năm nay chỉ thích đọc những thứ siêu thực, lãng mạn hoặc mấy quyển mang cảm giác “bóng bẩy”, lại ngồi đọc một quyển nói về sự sinh tồn trong tại tập trung của Đức quốc xã, về một chủ đề kinh điển mà chúng ta đã được nghe, được đọc quá nhiều bởi những tác phẩm nhan nhản trên mạng nhưng chưa chắc gì đã thẩm thấu hết – ý nghĩa cuộc sống.

Tôi là người hiếm khi nào thốt ra từ “giá như”. Nhưng với quyển này, tôi phải thành thực thừa nhận rằng giá như tôi đã đọc nó sớm hơn, tức 3 năm trước khi tôi mới biết về nó, thì có lẽ tôi đã trưởng thành sớm hơn và tránh được nhiều chuyện đau lòng, cả cho tôi lẫn người khác.

Tôi không nghĩ rằng bất cứ ai trong chúng ta có thể tưởng tượng được nỗi đau mà tác giả và những người tù khác phải chịu trong tình cảnh đó. Không ai có thể tưởng tượng được. Nhưng thay vì nói về những gì mà mình phải chịu đựng, kể lể về những đau thương, mất mát, Frankl tập trung nói về những nguồn sức mạnh đã giúp ông tồn tại, vượt qua đau thương khi đã được trả tự do và tìm kiếm ý nghĩa cho quãng đời còn lại khi tất cả người thân đã không còn. Nguồn sức mạnh đó chẳng đến từ nơi nào xa xôi, mà đó là người vợ thân yêu, là mong muốn tái dựng và hoàn thành bản thảo của công trình nghiên cứu mà ông đã viết trước khi bị đưa vào trại tập trung, hay hình ảnh của quê nhà thấp thoáng trên chuyến xe đưa ông từ trại Auschwitz đến Dachau. Nhưng quan trọng nhất, là thái độ và cách mà ông tiếp nhận những đau khổ mà mình đang trải qua. Bản chất của đau khổ chẳng có ý nghĩa gì, nhưng cách mà chúng ta phản ứng mới khoác cho chúng ý nghĩa. Phải luôn có ý nghĩa gì đó cho những đau khổ mà chúng ta đã và đang trải qua, cũng giống như “Ex lux in tenebris lucet” – ánh sáng dần xuất hiện từ trong bóng tối, bằng không, toàn bộ cuộc sống này sẽ trở nên hoàn toàn vô nghĩa và phi lý.

Tác phẩm này không phải là quyển tự truyện kể về tình yêu của cuộc đời Frankl, nhưng ở một vài đoạn ngắn ngủi tôi có thể cảm nhận tình yêu của ông dành cho người vợ sâu sắc như thế nào, đến mức khá lâu rồi tôi mới có cảm giác tim mình thắt lại và khóc như một đứa trẻ khi đọc về tình yêu của người khác:

“Bỗng mọi thứ trở nên im bặt và rồi tiếng đàn vĩ cầm ngân lên giai điệu buồn bã, cô độc xuyên phủ màn đêm. Tiếng vĩ cầm da diết khiến tôi muốn bật khóc, bởi vì vào ngày hôm đó, có một người vừa bước sang tuổi 24. Người đó hẳn giờ này đang nằm trong một khu trại nào đó ở Auschwitz, có thể chỉ cách tôi từ vài trăm tới một ngàn dặm, nhưng chúng tôi chẳng thể nào gặp được nhau. Người ấy chính là vợ tôi.”

“Lần đầu tiên trong đời tôi đã nhìn thấy chân lý mà loài người từ bao đời nay đã ca tụng qua những vần thơ, cũng là chân lý tối thượng của các bậc học giả, rằng: Tình yêu là mục đích cuối cùng và là mục đích cao cả nhất của nhân loại. Rồi tôi hiểu được ý nghĩa huyền diệu nhất trong các vần thơ, tư tưởng và niềm tin của nhân loại truyền lại: Linh hồn của con người chỉ có thể tìm thấy sự cứu rỗi thông qua tình yêu và trong tình yêu….Lần đầu tiên trong đời, tôi có thể hiểu được ý nghĩa của câu nói: Các thiên thần chìm đắm trong suy tư bất tận về một chiến thắng xa xôi.”

Đúng vậy, tình yêu là mục đích cuối cùng và là mục đích cao cả nhất của nhân loại. Chính nhờ tình yêu này mà Frankl quyết định ở lại Vienna ngay cả khi đã được trao trả tự do, để tiếp tục làm việc, cống hiến và giúp hàng triệu người trên thế giới tìm kiếm ý nghĩa của cuộc đời mình.

“Ý nghĩa cuộc sống của thầy chính là giúp người khác tìm kiếm ý nghĩa cho cuộc đời họ.”